Η ανατροφή των παιδιών είναι απ’ τα πιο καλά
ερευνημένα αντικείμενα των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Όποια και αν
είναι μέθοδος ανατροφής που εφαρμόζετε και όποιες και αν είναι οι ερωτήσεις που
έχετε, το υλικό είναι άφθονο και οι ειδικοί είναι και πολλοί και πρόθυμοι να
καταθέσουν την άποψή τους.
Στο βιβλίο του Οι Δέκα Βασικές Αρχές για Σωστή Ανατροφή των
Παιδιών (The Ten Basic Principles of Good Parenting) ο Δρ.
Lawrence Steinberg, παρέχει πληροφορίες και συμβουλές που είναι βασισμένες σε
έρευνες του τομέα των κοινωνικών επιστημών που καλύπτουν τα τελευταία 75 περίπου
χρόνια. Ακολουθήστε τες, λέει, και θα αποφύγετε όλων των ειδών τα προβλήματα
παιδικής συμπεριφοράς. Ακολουθούν οι δέκα βασικές αρχές του Δρα Steinberg:
1. Αυτό που
κάνετε είναι σημαντικό. Είτε πρόκεται για συμπεριφορές που
αφορούν την υγεία σου είτε πρόκειται για τον τρόπο που συμπεριφέρεσαι προς τους
άλλους, το γεγονός είναι ότι τα παιδιά σας μαθαίνουν απ’ ό,τι κάνετε εσείς.
“Πρόκειται για για μια απ’ τις σημαντικότερες αρχές”, εξηγεί ο Steinberg. “Αυτά
που κάνετε έχουν μεγάλη σημασία… Συνεπώς, μην επαφίεστε στις αντιδράσεις της
στιγμής. Ρωτήστε τον εαυτό σας, Τί προσπαθώ να πετύχω (στο θέμα της ανατροφής
των παιδιών) και, έχει πιθανότητες αυτό που πάω να κάνω να φέρει το επιθυμητό
αποτέλεσμα;”
2. Είναι
αδύνατο να το παρακάνετε στο θέμα της αγάπης. “Είναι απλούστατα
αδύνατο να ‘χαλάσετε’ ένα παιδί με την αγάπη”, γράφει ο Steinberg. “Αυτό που
συχνά έχουμε στο μυαλό μας όταν μιλάμε για πράγματα που ‘χαλάνε’ το παιδί δεν
είναι ποτέ αποτελέσμα έκφρασης υπερβολικής αγάπης προς το παιδί. Συνήθως
πρόκειται για τις συνέπειες τακτικών που ακολουθούμε ή πραγμάτων που δίνουμε στο
παιδί αντί για την αγάπη που θα έπρεπε να του δίνουμε. Μιλάμε δηλαδή για
πράγματα όπως υπερβολική ανεκτικότητα στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές του
παιδιού, χαμηλές προσδοκίες (το να χαμηλώνουμε τον πήχη για τα παιδιά), και το
να τα πλημμυρίζουμε κυριολεκτικά με υλικά πράγματα”. Μόνο με τέτοια μπορούμε να
“χαλάσουμε” και να κακομάθουμε το παιδί μας και ποτέ με τις αγκαλιές, τα φιλιά,
τα γλυκά λογάκια, την κατανόηση, τη συμπαράσταση και κάθε άλλη τέτοιας μορφής
έκφραση αγάπης και στοργής.
3. Να έχετε
ενεργή ανάμιξη στη ζωή του παιδιού σας. “Το να έχετε ενεργό
ανάμιξη στη ζωή του παιδιού σας σημαίνει ότι αφιερώνετε γι’ αυτό σημαντικό χρόνο
και σκληρή δουλειά. Συχνά σημαίνει επανεξέταση και επαναπρογραμματισμό των
προτεραιοτήτων σας. Σημαίνει επίσης ότι θυσιάζετε πράγματα που θα θέλατε εσείς
να κάνετε για χάρη πραγμάτων που πρέπει να κάνει το παιδί σας. Φροντίστε να
είσαστε εκεί τόσο διανοητικά όσο και σωματικά”. Ενεργή ανάμιξη δεν σημαίνει
βέβαια να κάνετε εσείς τις σχολικές εργασίες του παιδιού σας ή έστω να κάνετε
τις διορθώσεις. “Η κατ’ οίκον εργασία είναι ένα εργαλείο των δασκάλων για να
ενημερώνονται αν το παιδί μαθαίνει πράγματα ή όχι”, λέει ο Steinberg. “Αν κάνετε
εσείς τις εργασίες του, δεν δίνετε στο δάσκαλο να καταλάβει τί έχει μάθει το
παιδί σας”.
4.
Προσαρμόστε τη μέθοδο ανατροφής σας στα πλαίσια του παιδιού σας.
Προσαρμόστε το “βηματισμό” σας με την ανάπτυξη του παιδιού σας. Το
παιδί σας μεγαλώνει. Μην ξεχνάτε τον παράγοντα χρόνο και το γεγονός ότι η ηλικία
επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού. “Η ίδια ροπή προς ανεξαρτητοποίηση που
κάνει το παιδάκι των 3 χρόνων να λέει “οχι”
όλη την ώρα είναι η ίδια που του δίνει το κίνητρο μάθει να χρησιμοποιεί την
τουαλέτα”, γράφει ο Steinberg. “Η ίδια έκρηξη διανοητικής ανάπτυξης που δίνει σ’
έναν 13χρονο την περιέργεια και τη ανεξάντλητη διάθεση για ερωτήσεις και για
μάθηση στην τάξη είναι η ίδια που τον κάνει να αντιμιλάει και να είναι έτοιμος
για καυγαδάκια στο τραπέζι του φαγητού στο σπίτι”.
5. Θεσπίστε
κανόνες και εφαρμόστε τους. “Αν δεν είσαστε σε θέση να ελέγχετε
τη συμπεριφορά του παιδιού σας όταν είναι ακόμη σχετικά μικρό, τότε το παιδί σας
θα δυσκολευτεί να μάθει να κουμαντάρει τον εαυτό του όταν θα μεγαλώσει και δεν
θα είναι κάτω απ’ τη δική σας ευθύνη και επίβλεψη. Ανά πάσα στιγμή, μέρα ή
νύχτα, θα πρέπει πάντα να είσαστε σε θέση να απαντήσετε στις τρεις παρακάτω
ερωτήσεις: Πού βρίσκεται το παιδί μου; Με ποιόν είναι το παιδί μου; Τί κάνει το
παιδί μου; Οι κανόνες που το παιδί σας έχει μάθει από σας θα διαμορφώσουν τους
κανόνες που το ίδιο θα εφαρμόσει αργότερα στη δική του ζωή. “Δεν μπορείτε όμως
να συνεχίσετε να ελέγχετε τη ζωή του παιδιού σας απ’ αόριστον”, προσθέτει ο
Steinberg. “Απ’ τη στιγμή που το παιδί τελειώσει το Δημοτικό, οφείλετε να
αφήνετε το παιδί να κάνει μόνο του τα μαθήματά του και να κάνει τις δικές του
επιλογές χωρίς τις δικές σας παρεμβάσεις”.
6.
Ενθαρρύνετε και ενισχύστε την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού σας.
“Το να βάζετε όρια και πλαίσια βοηθάει το παιδί σας να αποκτήσει την
αίσθηση του αυτοελέγχου. Η ενθάρρυνση των τάσεων για ανεξαρτητοποίηση το βοηθάει
να αναπτύξει την αίσθηση του αυτο-προσανατολισμού. Χρειάζεται και τα δύο αυτά
για να πετύχει στη ζωή”. Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να αποζητούν την
ανεξαρτητοποίηση και την αυτονομία, λέει ο Steinberg. “Πολλοί γονείς κάνουν το
λάθος να εξισώνουν την ανεξαρτησία του παιδιού τους με την ανταρσία και την
ανυπακοή. Όμως τα παιδιά επιδιώκουν την ανεξαρτητοποίηση γιατί είναι στην φύση
του ανθρώπου να θέλει να αισθάνεται ότι αυτός ελέγχει τη ζωή του και όχι κάποιος
άλλος”.
7. Να είστε
συνεπείς. “Αν οι κανόνες σας ποικίλλουν από μέρα σε μέρα και
έχουν το στοιχείο του απρόβλεπτου ή αν επιμένετε στην εφαρμογή τους κατά
διαλείμματα, τότε η κακή συμπεριφορά του παιδιού σας είναι δικό σας λάθος και
όχι δικό του. Η συνέπεια αποτελεί το σημαντικότερο παιδαγωγικό σας εργαλείο.
Τονίστε και αποσαφηνίστε τα πράγματα εκείνα που θεωρείτε ξεκάθαρα και
αδιαπραγμάτευτα. Όσο περισσότερο η εξουσία σας στηρίζεται στη σύνεσή σας παρά
στη δύναμή σας, τόσο λιγότερες πιθανότητες υπάρχουν να την αμφισβητήσει το παιδί
σας”.
8. Αποφύγετε
σκληρές μορφές πειθαρχίας. Οι γονείς δεν θα πρέπει ποτέ να
χτυπούν ένα παιδί, όποιες και αν είναι οι συνθήκες, επιμένει ο Steinberg. “Τα
παιδιά που οι γονείς τους τα δέρνουν, τα χτυπούν και τα σκαμπιλίζουν θέτουν
σοβαρή υποψηφιότητα να γίνουν καυγατζίδικα και να τσακώνονται με τα άλλα
παιδιά”, γράφει. “Υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι να πειθαρχήσετε ένα παιδί –
μεταξύ αυτών και τα γνωστά ‘time out’ – οι οποίοι έχουν καλύτερη
αποτελεσματικότητα και αποκλείουν την επιθετικότητα και τη βία”.
9. Δώστε
εξηγήσεις για τους κανόνες και τις αποφάσεις σας. “Οι καλοί
γονείς έχουν κάποιες προσδοκίες για τα παιδιά τους και περιμένουν απ’ αυτά να
υλοποιήσουν αυτές τις προσδοκίες”, γράφει ο Steinberg. “Κατά κανόνα οι γονείς
αφιερώνουν πολύ χρόνο για εξηγήσεις όταν πρόκειται για μικρά παιδιά και
δυσανάλογα μικρότερο όταν πρόκειται για εφήβους. Όμως αυτό που για σας μπορεί να
είναι ξεκάθαρο και αυτονόητο δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρο και αυτονόητο για ένα
12χρονο παιδί, το οποίο δεν έχει τις ίδιες με σας προτεραιότητες, ούτε την ίδια
κρίση, ούτε τις ίδιες εμπειρίες με σας”.
10. Φερθείτε
στο παιδί σας με σεβασμό. “Ο καλύτερος τρόπος να εισπράξετε απ’
το παιδί σας συμπεριφορά που να φανερώνει σεβασμό στο πρόσωπό σας είναι να του
φερθείτε πρώτα εσείς με σεβασμό”, γράφει ο Steinberg. “Οφείλετε στο παιδί σας
τις ίδιες καλοσύνες και ευγένεεις που προσφέρετε προς οποιονδήποτε άλλον. Μιλάτε
του ευγενικά. Δείξτε σεβασμό για τις γνώμες του. Δείχνετέ του προσοχή όταν σας
μιλάει. Να του φέρεστε καλοσυνάτα. Επιδιώξτε όποτε μπορείτε να του κάνετε
πράγματα που το ευχαριστούν. Τα παιδιά φέρονται προς τους άλλους με τον ίδιο
τρόπο που οι γονείς τους φέρονται προς αυτά. Η σχέση σας με το παιδί σας
αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομούνται οι σχέσεις του με τους άλλους.”
Ας πάρουμε για παράδειγμα την περίπτωση που παιδιού που είναι ιδιότροπο με τα
φαγητά: “Προσωπικά δεν συμφωνώ οι γονείς να βλέπουν το θέμα του φαγητού σαν
μεγάλο πρόβλημα”, λέει ο Steinberg. “Τα παιδιά αναπτύσσουν τις δικές τους
προτιμήσεις σχετικά με τα φαγητά. Στις πιο πολλές περιπτώσεις το θέμα αυτό
περνάει από πολλά στάδια, δηλαδή πρόκειται για κάτι που περνάει από σαράντα
κύματα. Λογικά δεν θα πρέπει να σας ευχαριστεί να μετατρέπετε την ώρα του
φαγητού σε μια δυσάρεστη εμπειρία. Ο κύριος στόχος σας θα πρέπει να είναι τα
φαγητά που αναγκάζεστε να ετοιμάσετε (αντί για εκείνα που θα θεωρούσατε ιδανικά)
να είναι οπωσδήποτε υγιεινά. Αν στα ντουλάπια του σπιτιού σας δεν υπάρχει
τροφική “σαβούρα”, το σίγουρο είναι πως τα παιδιά σας δεν θα φάνε τέτοιου είδους
φαγητά”. Υπάρχουν βέβαια τρόποι να βοηθήσετε τα παιδιά σας να βελτιωθούν στο
θέμα αυτό, θα ασχοληθούμε όμως με το θέμα αυτό προσεχώς.
