Τσακωμοί μπροστά στο παιδί;

Τσακωμοί μπροστά στο παιδί... Πολύ άσχημο γεγονός και δημιουργεί πολλά προβλήματα στο παιδί. Μην νομίζεις ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν ή δεν δίνουν σημασία σε έναν τσακωμό.
Ποια προβλήματα δημιουργούνται στο παιδί; Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να το αποφύγουν; Η ψυχολόγος Κρίστη Μηλιόρδου σε συμβουλεύει...


Η αρμονική συνύπαρξη ενός ζευγαριού είναι πολύ δύσκολη στο να επιτευχθεί. Χρειάζεται συνεχή προσπάθεια, αγάπη, αλληλοσεβασμό και αμοιβαίες υποχωρήσεις. Δυστυχώς, ειδικά στην εποχή μας πολλά ζευγάρια δεν καταφέρνουν να ζήσουν αρμονικά, με αποτέλεσμα οι τσακωμοί να είναι κομμάτι της καθημερινότητάς τους.


Όταν υπάρχουν παιδιά, η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη, καθώς πολλές φορές γίνονται αυτόπτες μάρτυρες της λεκτικής ή ακόμα και σωματικής βίας, που μπορεί να ασκούν οι γονείς μεταξύ τους.


Τα παιδιά καταλαβαίνουν τα πάντα!
Πολλές φορές οι γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά είναι μικρά και δεν καταλαβαίνουν, ότι δεν ακούνε ή ότι δεν δίνουν τόση σημασία σε αυτό που βλέπουν. Αυτές οι αντιλήψεις δεν ισχύουν στην πραγματικότητα. Είναι αρκετά επώδυνο για ένα παιδί να γίνεται δέκτης τσακωμών, ανεξάρτητα από την ηλικία του. Η φθορά που μπορεί να προκαλέσουν στην προσωπικότητά του είναι πολύπλευρη και μακροχρόνια, καθώς το συνοδεύουν για μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής του.


Οι συνέπειες στο παιδί είναι πολύ άσχημες...
- Μια από τις βασικές συνέπειες αυτών των καταστάσεων είναι τα αισθήματα ανασφάλειας που δημιουργούνται στο παιδί. Νιώθει ότι πρέπει να επιλέξει «στρατόπεδο» και να πάρει το μέρος του ενός ή του άλλου γονέα.
Αυτό του προκαλεί σύγχυση, η οποία επιδεινώνεται, όταν ο ένας σύζυγος κατηγορεί τον άλλο μπροστά του, ώστε να κάνει το παιδί σύμμαχό του. Ακόμα κι αν εκείνο επιλέξει να κάνει μια συμμαχία, ποτέ δε θα σταματήσει να έχει συναισθήματα αγάπης για τον άλλο γονέα.


- Παράλληλα, όλη αυτή η συμπεριφορά αποτελεί ένα «κακό» πρότυπο, καθώς περνάει στο παιδί το μήνυμα ότι τα προβλήματα αντιμετωπίζονται με φωνές και αντίδραση και όχι με υγιή διάλογο.
Επίσης, η χρήση λεκτικής και σωματικής βίας συνεπάγεται έλλειψη σεβασμού της προσωπικότητας του συντρόφου. Δυστυχώς, αυτό το πρότυπο μπορεί να επηρεάσει και τις μετέπειτα σχέσεις του παιδιού, όπου θα χρησιμοποιεί αυτούς τους δυσλειτουργικούς τρόπους επίλυσης προβλημάτων που έχει μάθει από την οικογένειά του.


- Επιπρόσθετα, ένα παιδί που μεγαλώνει σε εχθρικό περιβάλλον βιώνει έντονο άγχος στην καθημερινότητά του. Μπορεί να θεωρεί ότι είναι υπεύθυνο που τσακώνονται οι γονείς του ή να ψάχνει να βρει έναν τρόπο να λύσει εκείνο το δικό τους πρόβλημα.
Αυτό εκτός από την ψυχική, επηρεάζει και τη σωματική του υγεία. Μπορεί να παραπονεθεί για πονοκεφάλους, ζαλάδες, πόνους στο στομάχι κτλ. Εκτός από αυτό, μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του και να εκδηλώσει σημάδια μελαγχολίας και έντονης εσωστρέφειας, ή να εκδηλώσει επιθετικότητα στο σπίτι ή στο σχολείο, ώστε να αποσπάσει με αυτόν τον τρόπο την προσοχή των γονιών του.




Τι να κάνετε...
Οι παραπάνω συνέπειες είναι σημαντικές και αρκετές, ώστε να ωθήσουν τους γονείς να ξανασκεφτούν το αν θα τσακωθούν μπροστά στα παιδιά τους. Ειδικά, αν αναλογιστούν ποσό μακροχρόνια είναι αυτή η επίδραση στην προσωπικότητα των παιδιών, το κίνητρο γίνεται ακόμα πιο ισχυρό.
Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι γονείς;


1. Πριν ξεκινήσουν μία διαμάχη να σκεφτούν αν η αιτία της πραγματικά αξίζει τον κόπο και τι ελπίζουν να πετύχουν μέσα από αυτήν. Επίσης, να εξετάσουν αν είναι εφικτή μία ανάλυση του ζητήματος.


2. Να προσπαθήσουν να αναβάλλουν μία σύγκρουση για την ώρα που τα παιδιά θα πέσουν για ύπνο ή ακόμη καλύτερα θα βρίσκονται εκτός σπιτιού.


3. Να αποφύγουν να κάνουν πράγματα ο ένας στον άλλον τα οποία θα οδηγήσουν σε μια διαμάχη μπροστά στα παιδιά.


4. Μετά από ένα τσακωμό που δεν κατάφεραν να αποφύγουν, να ζητούν συγγνώμη ο ένας στον άλλον μπροστά στα παιδιά, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι ακόμη και δύο άνθρωποι που αγαπιούνται πραγματικά, μπορεί κάποια στιγμή να λογομαχήσουν, άλλα στη συνέχεια το θέμα επιλύεται.


5. Όταν είναι έτοιμοι να θυμώσουν με κάτι, να απομακρυνθούν έως ότου ηρεμήσουν και να εξηγήσουν ότι θα ήθελαν να συνεχιστεί η συζήτηση αργότερα που θα είναι πιο ήρεμοι.


Αν αυτές οι συμβουλές δεν αρκούν για να βελτιωθεί η σχέση μεταξύ των γονέων τότε η επίσκεψη σε έναν ειδικό κρίνεται απαραίτητη, όχι μόνο για τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των παιδιών, αλλά και για την δική τους αυτογνωσία και προσωπική ισορροπία.

Δέκα φράσεις που χρειάζεται να λέμε καθημερινά στα παιδιά

Λέξεις και φράσεις που αξίζει να χρησιμοποιούμε καθημερινά και συστηματικά, ανάλογα με την περίσταση....
για να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση καιτον αυτοσεβασμό των παιδιών, καθώς και το πολύτιμο συναίσθημα σύνδεσης και μοιράσματος μέσα στην οικογένεια:


1. “Σ΄ ευχαριστώ! “: Μοιάζει αυτονόητο, αλλά πόσο συχνά ευχαριστούμε τα παιδιά μας, αναγνωρίζοντας την προσπάθειά τους να μας βοηθήσουν; “Σ΄ευχαριστώ που έστρωσες το τραπέζι. Εφτιαξα τη σαλάτα όσο με βοηθούσες”. “Σ΄ευχαριστώ που βρήκες τη χαμένη θήκη του cd μου” κοκ.


2. “Πες μου κι άλλα”: Η φράση – κλειδί για άμεση σύνδεση, χωρίς κριτική και υποδείξεις (τουλάχιστον άμεσα). Δίνει το πράσινο φως για να λυθεί η γλώσσα και ν΄ανοίξει η καρδούλα του παιδιού, που μπορεί να αρχίσει να λέει οτιδήποτε το απασχολεί: από την προπαίδεια που μόλις έμαθε μέχρι το πόσο εντυπωσιακό ήταν το πολύχρωμο κασκόλ της δασκάλας του. Στην πραγματικότητα δεν έχει τόσο σημασία τι θα πει, όσο το να νιώθει άνετα να μιλάει με φυσικό τρόπο για την καθημερινότητα και η οικειότητα που αναπτύσσεται μέσα από μια επικοινωνία που ρέει.


3. “Μπορείς!”:
Η λέξη – σφραγίδα που αντανακλά την εμπιστοσύνη μας στο δυναμικό του. Η παρότρυνση του γονιού είναι αυτή που κάνει τη διαφορά όταν το παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση για να συνεχίσει την προσπάθεια, για να δοκιμάσει κάτι καινούργιο, για να κάνει το πρώτο βήμα, για να επιμείνει απέναντι στη δυσκολία.


4. “Πώς μπορώ να βοηθήσω;”: Η προθυμία μας να βοηθήσουμε (προσοχή, λέμε απλώς να βοηθήσουμε όχι να κάνουμε τη δουλειά για λογαριασμό του) προσφέρει το πολύτιμο συναίσθημα της υποστήριξης στο παιδί. Το εξοικειώνει επίσης με μια πιο γενναιόδωρη και ακομπλεξάριστη συμπεριφορά που μπορεί να υιοθετήσει το ίδιο απέναντι στους συνομηλίκους του.


5. “Ας βάλουμε όλοι ένα χεράκι για να…..”: συμμαζέψουμε το σπίτι, καθαρίσουμε το δωμάτιο, φυτέψουμε τον κήπο…κοκ. Υπάρχει πιο όμορφος τρόπος για να μάθουν τα παιδιά την αξία της συνεργασίας και της συλλογικότητας, ώστε να γίνονται όλα πιο αποτελεσματικά, πιο εύκολα και πιο γρήγορα;


6. “Τι θα ΄λεγες για μια αγκαλιά;”: Ο πιο γλυκός , άμεσος, υπέροχος τρόπος για να δείξουμε τρυφερότητα, υποστήριξη, αγάπη… Ισως όσο τα παιδιά μεγαλώνουν να αλλάζει και ο τρόπος που θέλουν να τους εκδηλώνουμε την τρυφερότητά μας: μπορεί να θέλουν αγκαλιά “διαρκείας” ή ένα χτυπηματάκι στην πλάτη ή ένα φιλάκι στο μάγουλο ή μια γρήγορη αγκαλιά…


7. “Παρακαλώ”: Διαχρονική και κλασική λέξη όταν ζητάμε οτιδήποτε από το παιδί. Στο κάτω κάτω δείχνει στοιχειώδη ευγένεια, το χρησιμοποιούμε με τους ξένους, γιατί όχι και με το παιδί μας;


8. “Μπράβο, τα κατάφερες!”: Η λεκτική επιβράβευση από έναν περήφανο γονιό δίνει φτερά στο παιδί για να επιστρατεύσει τις δυνάμεις του και να ανοιχτεί σε νέα επιτεύγματα. Προσοχή: Να λέμε το μπράβο όταν το νιώθουμε πραγματικά και για μια συγκεκριμένη προσπάθεια ή συμπεριφορά. Αν το λέμε με ευκολία για καθετί χάνει την αξία του!


9. “Είναι ώρα για …”: …ύπνο, μελέτη, ξεκούραση, να κλείσει η τηλεόραση κοκ. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά λειτουργούν και είναι δουλειά του γονιού να το παρέχει και να το τηρεί, ειδικά όταν τα παιδιά είναι ακόμα μικρά.


10. “Σ΄ αγαπώ!”: Δεν αρκεί να το νιώθουμε, χρειάζεται να το λέμε και να το ξαναλέμε! Οσο πιο συχνά λέμε “σ΄αγαπώ” τόσο πιο συχνά το ακούμε και η ζωή γίνεται όλο και πιο όμορφη! Οσο για τα παιδιά, τα θεμέλια της αυτοεκτίμησής τους είναι τα “σ΄ αγαπώ”, σε λέξεις και πράξεις, που εισέπραξαν από τους γονείς τους!

Κανονες συμπεριφορας

Κανόνες για γονείς Ένας από τους πιο δύσκολους ρόλους που μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του είναι αυτός του γονέα. Μερικοί κανόνες συμπεριφοράς για γονείς: -Δεν φθάνει μόνο η αγάπη. Οπωσδήποτε είναι απαραίτητη η αγάπη αλλά επίσης απαραίτητο είναι να αποκτήσουν πειθαρχία, αυτοπειθαρχία, την ικανότητα να διατηρούν υγιείς σχέσεις, υγιεινό τρόπο ζωής, ενδιαφέροντα, εκπαίδευση, διευρυμένο νου, την ικανότητα να σκέπτονται αυτόνομα, την ικανότητα να διαχειρίζονται σωστά τα χρήματα τους, την ικανότητα να υπερασπίζονται τον εαυτό τους, την ικανότητα για μάθηση. -Κάθε συνταγή χρειάζεται διαφορετικά υλικά όπως κάθε παιδί άλλη συμπεριφορά. Δεν είναι δυνατόν να δοθούν οι ίδιες οδηγίες σε όλα τα παιδιά αφού οι οδηγίες θα εξαρτηθούν από την προσωπικότητα του παιδιού αλλά και τις συνθήκες. Αναρωτηθείτε τι έχει ανάγκη το κάθε παιδί, συζητήστε μαζί του και προσαρμόστε τον τρόπο αντιμετώπισης στην προσωπικότητα του. -Να δείχνετε τη χαρά σας στα παιδιά σας όταν τα βλέπετε. Είναι πολύ ευεργετικό για τα παιδιά να τους χαμογελάτε όταν γυρίζουν από το σχολείο. Είναι μια μικρή κίνηση αλλά τόσο σημαντική, απλώς θέλουν αν ξέρουν ότι τα αγαπάτε. -Να σέβεστε τα παιδιά σας και να τους μιλάτε με σεβασμό. Εάν συνεχώς διατάζετε τα παιδιά σας δεν θα πρέπει να διαμαρτύρεστε που δεν τα ακούτε να λένε ‘ευχαριστώ’ και ‘παρακαλώ’. Τα παιδιά δεν θα σας σεβαστούν εάν δεν τα σεβαστείτε εσείς. Χρειάζεται να είστε ειλικρινής μαζί τους, να τηρείτε τις υποσχέσεις σας και να μην μιλάτε άσχημα εάν δεν θέλετε να μιλούν και αυτά άσχημα. Όταν δεν ακολουθείτε τα παραπάνω, τα παιδιά σας λαμβάνουν το μήνυμα ότι είναι λιγότερο σημαντικά για εσάς από τους άλλους ανθρώπους. Επιπλέον, θα ακολουθήσουν το δικό σας παράδειγμα και κατά αυτόν τον τρόπο πιθανόν να λένε ψέματα, να μην τηρούν τις υποσχέσεις τους και να μην σέβονται τους ανθρώπους που είναι κοντά τους. -Να απολαμβάνετε την παρέα των παιδιών σας. Είναι πολύ σημαντικό να παίζετε μαζί τους και να θεωρείτε τον χρόνο που περνάτε μαζί πολύτιμο. Χρειάζεται να είναι γα εσάς σημαντική προτεραιότητα το να αφιερώσετε ποιοτικό χρόνο στα παιδιά με την ενεργή συμμετοχή σας στις δραστηριότητές τους αλλά και την ουσιαστική συζήτηση για θέματα που τα απασχολούν. -Δεν χρειάζεται αν είναι όλα πάντα τακτοποιημένα. Αφήστε τα παιδιά να φερθούν σαν ευτυχισμένα, ήρεμα παιδιά που θα παίξουν ανέμελα και ας λερωθούν. Τα πράγματα τους μπορούν να τα τακτοποιήσουν μετά το παιχνίδι. -Αφήστε τα παιδιά σας να μάθουν από τα λάθη τους. Χρειάζεται να αφήσουμε τα παιδιά να μάθουν από τα λάθη τους. Εάν δεν πάρουν ποτέ από μόνα τους κάποιο ρίσκο δεν θα μάθουν ποτέ. Εάν πάντα λειτουργείτε έχοντας κατά νου ότι θα συμβούν τα χειρότερα δεν θα τα αφήσετε να κάνουν τίποτα, δεν θα μάθουν και όταν φθάσει η ώρα να ζήσουν μόνα τους δεν θα έχουν τα απαραίτητα εφόδια. -Μην μεταδίδετε τις δικές σας ανασφάλειας στα παιδιά. Κάντε τα να νιώθουν ασφαλή ενθαρρύνοντας τα ακόμη και όταν εσείς ανησυχείτε. Είναι πολύ καλύτερο να συζητήσετε για τους φόβους σας με έναν άλλο ενήλικα όπως με τον σύντροφο σας ή με τους γονείς σας. Όταν φεύγουν με το να τους λέτε να προσέχουν περνάτε έμμεσα το μήνυμα ότι δεν τα εμπιστεύεστε και αυτά αρχίζουν να πιστεύουν ότι κάτι δεν θα πάει καλά. Είναι προτιμότερο να τους ευχηθείτε να περάσουν όμορφα. -Δείτε τα πράγματα από την πλευρά τους, όταν πιστεύουν ότι παραβλέπουμε αυτά που τα απασχολούν η συμπεριφορά τους γίνεται ανησυχητική. Συζητήστε μαζί τους για τις εναλλακτικές, δώστε επιχειρήματα και βρείτε λύσεις. -Μην ανταγωνίζεστε τα παιδιά σας ή τους άλλους γονείς. Οι ανταγωνιστικοί γονείς σπάνια έχουν φίλους και συνήθως έχουν πιεσμένα παιδιά από τις προσδοκίες που τρέφουν για αυτά. Τα παιδιά αυτών τν γονιών νιώθουν ότι μόνο αν τα πηγαίνουν καλύτερα από τα άλλα παιδιά θα τα εκτιμήσουν οι γονείς τους με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να διατηρήσουν φιλίες αλλά ακόμη και μια καλή σχέση με τα αδέλφια τους. Την επόμενη φορά που θα συναντήσετε ανταγωνιστικούς γονείς να θυμάστε ότι η συμπεριφορά τους οφείλεται στην ανασφάλεια που οι ίδιοι νιώθουν για τις ικανότητες τους σαν γονείς. Έχουν ανάγκη να μειώσουν εσάς ώστε να νιώσουν καλύτερα. Ένας από τους πιο δύσκολους ρόλους που μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του είναι αυτός του γονέα. Μερικοί κανόνες καθημερινότητας για γονείς: -Δώστε πρωτοβουλίες στα παιδιά. Τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν από μικρή ηλικία πώς να αποφασίζουν για τον εαυτό τους. Χρειάζεται να διαπιστώσουν ότι υπάρχουν συνέπειες για τις λανθασμένες αποφάσεις και είναι σημαντικό να το μάθουν νωρίς ώστε να είναι και πιο ασήμαντα τα λάθη. Αφήστε τα να επιλέξουν τι θα φορέσουν, να αναλάβουν τη μελέτη των μαθημάτων τους. Φυσικά θα τα συμβουλεύετε όταν το ζητούν χωρίς όμως να επιβάλλεστε. Μέχρι τα δεκαοκτώ τους χρόνια πρέπει να είναι ικανά να προσέχουν τον εαυτό τους. Οπωσδήποτε μέχρι τότε είναι απαραίτητο να έχουν μάθει πώς να διαχειρίζονται τα χρήματα τους το οποίο μπορεί να γίνει εάν τους δίνετε ένα χαρτζιλίκι κάθε εβδομάδα και έχουν την ευθύνη για τη διαχείριση αυτού. -Μάθετε στο παιδί να σκέπτεται. Όταν το παιδί σας διαφωνεί μαζί σας μπορεί να είναι ενοχλητικό όμως τουλάχιστον φαίνεται ότι σκέπτεται ανεξάρτητα. Ο βασικός τρόπος να διδάξετε στα παιδιά να σκέπτονται είναι να τους κάνετε ερωτήσεις και να συζητάτε μαζί τους. -Χρησιμοποιήστε την επιβράβευση με σοφία. Είναι σημαντικό να επιβραβεύετε τα παιδιά για την προσπάθεια που καταβάλλουν και όχι αποκλειστικά για το αποτέλεσμα. Μην ξεχνάτε να τα επιβραβεύετε όχι μόνο για επιδόσεις στο σχολείο αλλά και για τη σωστή τους συμπεριφορά. Αυτό θα τους δώσει το κίνητρο να συμπεριφέρονται σωστά πιο συχνά. -Τα όρια είναι απαραίτητα. Να είστε σαφείς όταν εξηγείτε στα παιδιά τι επιτρέπεται και τι όχι. Συχνά θα δοκιμάσουν να ξεπεράσουν τα όρια για να δουν εάν έχουν αλλάξει και τότε η δική σας δουλειά είναι να δείξετε ότι είναι σταθερά. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από ασφάλεια και σταθερότητα και για αυτό το λόγο υπάρχουν τα όρια. Επίσης είναι απαραίτητα τα όρια γιατί έτσι καταλαβαίνουν ότι νοιάζεστε για αυτά. Πώς θα καταλάβουν ότι νοιάζεστε εάν μπορούν να κάνουν ο’τι θέλουν; -Τα παιδιά θα αντιγράψουν τη δική σας συμπεριφορά. Εάν τους φωνάζετε θα φωνάξουν σε εσάς, εάν τα χτυπάτε θα χτυπήσουν και αυτά (εσάς ή και άλλα παιδιά), εάν μιλάτε άσχημα θα μιλήσουν με τον ίδιο τρόπο, εάν είστε αγχώδεις θα είναι και αυτά. -Διδάξτε στο παιδί σας πώς να έχει μια υγιή στάση απέναντι στο φαγητό. Δεν θα τα βοηθήσει στον έλεγχο του βάρους τους αργότερα το να επιβάλλετε να τελειώσουν όλο το φαγητό στο πιάτο. Επίσης δεν τα βοηθά η επιβράβευση μετά το φαγητό με κάποιο γλυκό (περνά το μήνυμα ότι μόνο το γλυκό αξίζει) αλλά και γενικά η επιβράβευση για π.χ. καλή συμπεριφορά με γλυκό. Πιθανόν να σκέπτονται ως ενήλικες ότι όταν είναι στεναχωρημένοι εάν φάνε κάτι γλυκό θα νιώσουν καλύτερα. -Επικοινωνήστε με το παιδί σας, εξηγείτε τι κάνετε μαζί. Μην ξεχνάτε να ενημερώνετε για το πού πηγαίνετε, τι θα κάνετε εκεί ή για το ποιος θα σας επισκεφθεί. Επίσης μην ξεχνάτε να ζητάτε τη γνώμη του παιδιού για τα ζητήματα που απασχολούν την οικογένεια όπως π.χ. μια μετακόμιση. -Δίνετε σαφείς στόχους. Τι ακριβώς εννοείτε όταν λέτε στα παιδιά σας να τακτοποιήσουν το δωμάτιο τους ή όταν τους λέτε να μην βλέπουν πολύ ώρα τηλεόραση; -Μην γκρινιάζετε. Έχει διαπιστωθεί ότι όταν γκρινιάζουμε είναι λιγότερες οι πιθανότητες να ακουστούν τα παράπονα μας. Ειδικά όταν χρησιμοποιείτε χαρακτηρισμούς όπως ‘ποτέ δεν τακτοποιείς το δωμάτιο σου, είσαι τεμπέλης’ γίνεται ετικετοποίηση του παιδιού με αποτέλεσμα να το βαραίνει η ετικέτα του τεμπέλη. Το παιδί από εκεί και πέρα αρχίζει να πιστεύει αυτό που λέτε και να συμπεριφέρεται όντως σαν τεμπέλης. ‘Αφού το λένε οι γονείς μου δίκιο θα έχουν, δεν θα τους αμφισβητήσω’ είναι η υποσυνείδητη σκέψη που ενδεχομένως κάνει το παιδί. Είναι προτιμότερο να πάρετε τα παιχνίδια των παιδιών εάν δεν τα μαζεύουν και να τα επιστρέψετε όταν πλέον έχουν εξοικειωθεί με την τακτοποίηση των παιχνιδιών παρά να τσακώνεστε και να φωνάζετε για αυτό το λόγο. Ένας από τους πιο δύσκολους ρόλους που μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του είναι αυτός του γονέα. Μερικοί κανόνες πειθαρχίας για γονείς: -Oι γονείς χρειάζεται να συμφωνούν. Όταν φαίνεται ότι οι γονείς δεν συμφωνούν μεταξύ τους σε ‘ο,τι αφορά τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού, το παιδί μπερδεύεται, υπονομεύεται η αξιοπιστία των γονέων και χάνεται ο σεβασμός στα όρια που έχετε προσπαθήσει να τηρούνται. Το ίδιο βέβαια ισχύει για όλους όσους φροντίζουν τα παιδιά όπως ο παππούς και η γιαγιά. Αν θέλετε να αισθάνεται ασφαλές το παιδί χρειάζεται να υποστηρίζετε ο ένας τον άλλον στις οδηγίες που δίνετε στο παιδί. Θα είναι πιο ευτυχισμένο, θα νιώθει πιο ασφαλές, θα αισθάνεται ότι είναι σαφή τα όρια, θα αγαπά και θα σέβεται και τους δύο γονείς. -Η επιβράβευση είναι πιο αποτελεσματική από την τιμωρία. Μην ξεχνάτε να επιβραβεύεται τα παιδιά με ένα μπράβο όταν βλέπετε ότι συμπεριφέρονται σωστά, ότι έχουν τακτοποιήσει το δωμάτιο τους χωρίς να το έχετε ζητήσει. Για παράδειγμα πείτε τους ότι εάν φερθούν σωστά στην παιδική χαρά θα ξαναπάτε αύριο παρόλο που δεν το είχατε προγραμματίσει. -Είναι απαραίτητη η σταθερότητα στη στάση των γονέων. Χρειάζεται να είναι σαφές στα παιδιά το τι είναι επιτρεπτό και τι όχι. Θα προκληθεί μεγάλη σύγχυση στα παιδιά εάν άλλες φορές επιτρέπεται κάτι και άλλες όχι. Όταν δεν είναι σταθεροί οι κανόνες τα παιδιά δεν ξέρουν πώς ακριβώς να συμπεριφερθούν, νιώθουν ανασφαλή και πιθανόν ότι είναι αδιάφορα για τους γονείς τους. -Χαρακτηρίζουμε τη συμπεριφορά, όχι το παιδί. Τη στιγμή που θα χαρακτηρίσετε ένα παιδί ως ‘κακό’ ή ‘χοντρό’ το παιδί θα πιστέψει αυτό που λέτε οδηγώντας το παιδί στην υιοθέτηση συμπεριφορών που συνάδουν με αυτόν τον χαρακτηρισμό. Εξάλλου σκέπτεται ‘για να το λένε οι γονείς μου έτσι θα είναι, δεν μπορώ να τους αμφισβητήσω και θα φερθώ σύμφωνα με αυτό που με χαρακτηρίζουν’. Βέβαια η διαδικασία αυτής της σκέψης είναι υποσυνείδητη. Μπορείτε π.χ. να πείτε στο παιδί ‘αυτή η συμπεριφορά είναι εγωιστική’. -Το παιδί δεν λαμβάνει υπόψη του αυτά που ακούει όταν άλλα λέμε και άλλα πράττουμε. Για να μπορούμε να περιμένουμε από το παιδί να φερθεί όπως του λέμε να φερθεί θα πρέπει εμείς οι ίδιοι να είμαστε το καλό παράδειγμα στην πράξη. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπονομεύουμε την αξιοπιστία αυτών που λέμε όταν προειδοποιούμε το παιδί για κάποια συνέπεια των πράξεων του και στο τέλος ακυρώνουμε εμείς οι ίδιοι τις συνέπειες. Αν για παράδειγμα προειδοποιήσουμε το παιδί ότι αν δεν μαζέψει τα παιχνίδια δεν θα πάμε στο πάρκο και στη συνέχεια παρόλο που δεν τα μάζεψε πάμε στο πάρκο, πλέον η αξιοπιστία αυτών που λέμε κλονίζεται. Επιπλέον, στο προηγούμενο παράδειγμα θα είναι σαν αν έχουμε επιβραβεύσει το παιδί που δεν μάζεψε τα παιχνίδια. Από αυτό το σημείο και μετά θα είναι πολύ πιθανό ότι το παιδί θα συμπεριφέρεται εκτός ελέγχου. -Προσοχή στις αντιδράσεις θυμού. Με το να φωνάζετε, να μιλάτε άσχημα ή να χτυπάτε όταν θυμώνετε με τα παιδιά τους περνάτε το μήνυμα ότι επιτρέπεται που και που να φωνάζεις, να μιλάς άσχημα, να χτυπάς και γενικά να χάνεις τον έλεγχο όταν θες να λύσεις τις διαφορές σου με κάποιον. Είναι γεγονός ότι το ξύλο δεν βοηθά σε τίποτα, τραυματίζει το παιδί, γεννά αρνητικά συναισθήματα στο παιδί, δημιουργεί προβλήματα στον ψυχικό του κόσμο και στις σχέσεις του με τα άλλα παιδιά. Εάν νιώθετε ότι χάνετε τον έλεγχο είναι προτιμότερο να κάνετε ένα διάλειμμα μέχρι να ηρεμήσετε. Μέχρι να γυρίσετε θα έχουν ηρεμήσει και αυτά. -Χρειάζεται να ζητάμε συγνώμη. Τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν ότι είναι φυσιολογικό όλοι μας να κάνουμε λάθη και ότι κανένας δεν είναι τέλειος. Αν δώσετε αυτό το μάθημα στα παιδιά θα βοηθήσετε στο να έχετε πιο αρμονική σχέση αλλά θα βοηθήσετε και αυτά στο να διατηρούν πιο υγιείς σχέσεις. - Μετά από μια φασαρία δεχθείτε το παιδί, δείξτε του ότι το αγαπάτε. Δεχθείτε τη συγγνώμη του παιδιού και ότι εκτιμάτε την αναγνώριση από αυτό ότι έκανε λάθος. Εάν νιώθετε ότι θέλετε να συζητήσετε περισσότερο για το περιστατικό περιμένετε μέχρι να αποκατασταθεί πλήρως η σταθερότητα στη σχέση και μέχρι να έχετε ηρεμήσει και οι δύο. Αυτές τις συζητήσεις χρειάζεται να τις κάνετε όταν είστε μόνοι σας και όχι μπροστά σε συγγενείς ή φίλους. -Δίνετε στα παιδιά το δικαίωμα να εκφράσουν τα συναισθήματα τους. Έχουν το δικαίωμα και είναι απόλυτα υγιές να θυμώσουν και να κλάψουν. Σαφώς χρειάζεται να μάθουν ότι ενώ μπορούν να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους δεν μπορούν να φερθούν βίαια ή να μιλούν άσχημα. Εάν απαγορεύεται να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους θα δυσκολεύονται να το κάνουν και ως ενήλικες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλά προβλήματα στις σχέσεις τους. Όταν ένας άνθρωπος δεν έχει μάθει να εκφράζει τη δυσαρέσκεια του την κλείνει μέσα του δημιουργώντας ψυχολογικά ή και σωματικά προβλήματα στον εαυτό του και αφήνοντας άλυτα ζητήματα στις στενές του σχέσεις. Ένας από τους πιο δύσκολους ρόλους που μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του είναι αυτός του γονέα. Μερικοί κανόνες προσωπικότητας για γονείς: -Βρείτε τα κίνητρα που θα ενεργοποιήσουν το παιδί σας. -Βρείτε κάτι στο οποίο το παιδί σας έχει ταλέντο και διαβεβαιώστε ότι το γνωρίζει. -Μάθετε να εκτιμάτε τα χαρακτηριστικά του παιδιού που σας θυμίζουν τη μητέρα/πεθερά σας ή τον πατέρα/πεθερό ή τον σύντροφο σας. -Προσπαθήστε να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά που έχει ‘κληρονομήσει’ από εσάς. -Να θυμάστε ότι το κάθε παιδί είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος με δική του προσωπικότητα. -Αφήστε τα να είναι καλύτεροι από εσάς. -Αυτά για τα οποία τα επιβραβεύετε τους δείχνουν τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή. -Μην μεταδίδετε τους φόβους και τις ανασφάλειες σας στα παιδιά. -Να θυμάστε ότι εάν δεν σας αρέσει κάτι πάνω σας και το λέτε, όταν θα μεγαλώσει το παιδί θα βιώνει την ίδια ανασφάλεια (εφόσον σας έχει μοιάσει). -Μην προσπαθείτε να έχετε το τέλειο παιδί, συνήθως οι άνθρωποι που έχουν κάποια ‘αδυναμία’ είναι οι πιο ξεχωριστοί και αγαπητοί. Ένας από τους πιο δύσκολους ρόλους που μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του είναι αυτός του γονέα. Μερικοί κανόνες για την αδελφική σχέση των παιδιών σας: -Ενθαρρύνετε τα παιδιά να βοηθούν το ένα το άλλο, να αποδοκιμάζετε το παιδί όταν προδίδει το αδελφάκι του (π.χ. ‘η Ελένη έσπασε το ποτήρι’), να επιβραβεύετε τα παιδιά όταν κάνουν κάτι μαζί (μπορεί να είναι το ότι παίζουν ή κάνουν μαζί κάποια δουλειά), αφήστε να ενωθούν ‘εναντίον’ σας. -Οι τσακωμοί (σε λογικό πλαίσιο) ανάμεσα τους είναι απαραίτητοι. Μέσα από τις διαφωνίες με τα αδέλφια του το παιδί εκπαιδεύεται στη διπλωματία, το συμβιβασμό, την ανάπτυξη επιχειρημάτων, τη συνεργασία. Μπορείτε να παρεμβαίνετε όταν γίνονται επιθετικά. -Προσπαθήστε να έχετε ομαδικό στόχο. -Οι συγκρίσεις μεταξύ των παιδιών είναι επιβλαβείς για την αδελφική σχέση. -Μην έχετε ‘αγαπημένο’ παιδί. -Περνάτε χρόνο όλοι μαζί αλλά και σε διαφορετικές υποομάδες. -Η αυτοπεποίθηση του παιδιού εξαρτάται σημαντικά από το εαν αναγνωρίζετε εσείς ως γονέας κάποια θετικά στοιχεία στο παιδί.

Τα όρια στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών

Από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, οι γονείς βάζουν συνεχώς όρια γύρω από το παιδί τους για να το προστατέψουν, χωρίς να κάνουν δεύτερη σκέψη για αυτό. Είναι αυτονόητο. Περιορίζουν τον εξωτερικό κόσμο για να μην εισχωρήσει στον κόσμο του παιδιού περισσότερο από όσο θεωρούν σωστό και αναγκαίο για την εξασφάλιση της σωματικής και ψυχικής ασφάλειάς του. Οριοθετούν το χώρο του και το προστατεύουν από το κρύο και τη ζέστη και γενικότερα από καταστάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν κίνδυνο για το παιδί. Βάζουν όμως και όρια στον εσωτερικό του κόσμο, φροντίζοντας να μην πεινάσει ή διψάσει και να είναι καθαρό.

Συνήθως οι γονείς δεν συνειδητοποιούν ότι βάζουν όρια από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο το παιδί τους και για όσο διάστημα είναι παθητικό και δεν αμφισβητεί τα όρια αυτά.
Όσο μεγαλώνει το παιδί όμως, αρχίζει σιγά – σιγά τα αμφισβητεί γιατί τα «θέλω» του έρχονται σε σύγκρουση με τα «μπορώ» του και τα «θέλω» των γονέων του. Τότε πολλοί γονείς δυσκολεύονται να βάλουν όρια στο παιδί τους ή να βάλουν όρια και να είναι σταθεροί στην τήρησή τους. Μεγαλώνοντας, το παιδί διεκδικεί όλο και περισσότερο να ορίζει και να κατευθύνει τη ζωή του, να δοκιμάζει καινούργιες καταστάσεις και να βιώνει δικές του εμπειρίες χωρίς την καθοδήγηση των γονέων πράγμα το οποίο φτάνει στον πιο έντονο βαθμό του κατά την περίοδο της εφηβείας. Πολλοί γονείς νιώθουν ανασφάλεια για το πόσο στενά πρέπει να είναι τα όρια που θα θέσουν στο παιδί τους, πόσο πρέπει να υποχωρήσουν και πότε πρέπει να αφήσουν το παιδί τους να κάνει τα δικά του βήματα.
Σε τι χρησιμεύουν τα όρια στη διαπαιδαγώγηση;
Τα όρια είναι εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να «χτίσουμε» σχέσεις συνεργασίας, για να γνωστοποιούμε στα παιδιά τι θέλουμε καθώς επίσης και τι εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν προκειμένου να μπορέσουν να πάρουν αυτό που θέλουν. Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς είναι αυτό που βοηθά το παιδί να κατανοήσει τους κανόνες και τις προσδοκίες των γονέων του επομένως σχετίζεται με τη διδασκαλία και όχι με τη τιμωρία.
Τι αντίκτυπο έχουν τα όρια που βάζουν οι γονείς στα παιδιά;
• Τα παιδιά αισθάνονται ανασφάλεια και για να νιώσουν ασφαλή, θέλουν να ξέρουν ότι βρίσκονται υπό την προστασία και την καθοδήγηση των γονέων του. Με τη θέσπιση ορίων μέσα σε ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο καλλιεργείται η υπευθυνότητα του παιδιού, τα παιδιά θα μπορέσουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να πειραματιστούν, έχοντας τους γονείς ως σημείο αναφοράς, ώστε αργότερα να αυτονομηθούν, να νιώθουν ικανά να επιλύουν προβλήματα και να έχουν τον έλεγχο του εαυτού τους. Τα όρια μπορεί να είναι περιορισμοί που εξοργίζουν κάποιες φορές το παιδί, αλλά παράλληλα λειτουργούν σαν πύλες που πίσω τους νιώθει ασφαλές.
• Τα όρια αφήνουν περιθώρια στο παιδί να αλλάξει τη συμπεριφορά του έτσι ώστε να καταφέρει να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και επικεντρώνονται στο να δημιουργούν και να προσφέρουν πιο εποικοδομητικές επιλογές. Σε αντίθεση με αυτό, οι τιμωρίες και οι απειλές επικεντρώνονται στην αρνητική συμπεριφορά και αποσκοπούν στην διακοπή της, χωρίς να δείχνουν στο παιδί μια εναλλακτική επιλογή η οποία θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.
• Άπειρες μελέτες έχουν δείξει, ότι τα παιδιά στα οποία οι γονείς θέτουν σταθερά όρια που δεν περιορίζουν τις ευκαιρίες για πειραματισμό και επιτρέπουν την αυθόρμητη έκφραση, έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, είναι ανεξάρτητα και υπεύθυνα.
• Το παιδί, ναι μεν δοκιμάζει τα όρια, όχι όμως για να προκαλέσει τους γονείς ή να «περάσει το δικό του», αλλά γιατί η παρόρμησή του να ξεπεράσει το όριο είναι δυνατή και θέλει να εξετάσει κατά πόσο το όριο εξακολουθεί να ισχύει.
Ποιες είναι οι συνέπειες στην οικογένεια και στις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της, όταν οι γονείς οριοθετούν τα παιδιά τους;
• Όταν οι γονείς βάζουν σταθερά όρια στα παιδιά τους και τα παιδιά ξέρουν τι επιτρέπεται κάτω από ποιες συνθήκες και τι απαγορεύεται, μακροπρόθεσμα μειώνονται κατά πολύ οι διαμάχες μεταξύ γονέα και παιδιού και ελαχιστοποιούνται εκδηλώσεις δυσπροσάρμοστης συμπεριφοράς (γκρίνιες, εκρήξεις θυμού) του παιδιού. Αυτό συμβαίνει διότι το παιδί δεν θα κάνει κάτι που ξέρει ότι δεν έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, ξέρει δηλαδή ότι όσο και να «γκρινιάζει», δεν θα πάρει την σοκολάτα που θέλει και ξέρει και το γιατί. Μια συμπεριφορά που επανειλημμένα δεν είχε θετικό αποτέλεσμα στο παρελθόν (με την γκρίνια δεν πήρε τη σοκολάτα) μακροπρόθεσμα δεν θα επαναληφθεί. Κατά καιρούς βέβαια θα γίνονται «δοκιμές» γιατί το παιδί θα εξετάζει αν εξακολουθεί να ισχύει το όριο αυτό.
• Όταν υπάρχουν ξεκάθαρα όρια στην οικογένεια, μειώνεται και η πιθανότητα συναισθηματικού ξεσπάσματος θυμού η απογοήτευσης των γονέων γιατί λειτουργούν συνειδητά ανάλογα με τα όρια που έχουν βάλει και έτσι προλαβαίνουν κατά πολύ συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις.
• Η κατάλληλη οριοθέτηση επιτρέπει τις θετικές και τις αρνητικές επιπτώσεις να υπάρχουν σε ένα μη τιμωριτικό περιβάλλον γιατί οι αρνητικές συνέπειες είναι απλά η απουσία των θετικών επιπτώσεων μιας επιλογής που έκανε το παιδί. Έτσι π.χ. αν δεν κάνει την εργασία του, δεν θα πάει βόλτα.
• Γενικά, σε μια πετυχημένη οριοθέτηση, όλοι είναι κερδισμένοι („win-win”) γιατί οι γονείς έχουν περάσει στο παιδί κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να έχει αυτό που θέλει και έτσι υπάρχει μέσα σε ένα κλίμα σεβασμού μια ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες των γονέων και τις ανάγκες του παιδιού. Επίσης μαθαίνουν όλα τα μέλη της οικογένειας να βλέπουν μια κατάσταση από την οπτική γωνία του άλλου. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε μια ευελιξία σκέψης και μακροπρόθεσμα σε μια πιο σφαιρική αντίληψη.
Ποιες είναι οι συνέπειες για το παιδί αν δεν υπάρχουν όρια στην οικογένεια;
• Τα παιδιά που τους επιτρέπεται να κάνουν τα πάντα σε οποιαδήποτε στιγμή, δεν μαθαίνουν υποχώρηση, εκτίμηση, συμβιβασμό, αλλά και σεβασμό προς τον άλλο. Όταν θα βρίσκονται με άλλα παιδιά, δε θα ξέρουν πώς να μοιράζονται ούτε και να παίζουν μαζί τους επί ίσοις όροις. Έτσι, το παιδί δεν αποκτά τις ικανότητες που θα του επιτρέψουν να βρίσκεται με άλλους αν αυτοί δεν έχουν αποκλειστικό τους σκοπό την ικανοποίηση των δικών του αναγκών.
• Ένα παιδί που δεν γνωρίζει όρια και δεν μαθαίνει να τα τηρεί είναι ανασφαλές, αποπροσανατολίζεται εύκολα από κάθε είδος ερεθίσματος, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στους στόχους του και βιώνει συχνά την απόρριψη και τις συνεχείς αποτυχίες.
• Τα περισσότερα παιδιά που δεν έχουν ακούσει το «όχι» από τους γονείς τους δυσκολεύονται επίσης να κάνουν πραγματικούς φίλους, γιατί περιμένουν από τους άλλους να ικανοποιούν τις ανάγκες τους και επιπλέον δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν οτιδήποτε έχουν, γιατί το θεωρούν δεδομένο.
• Μια άλλη αρνητική συνέπεια απουσίας ορίων στην οικογένεια αποτελεί το γεγονός ότι αν στο σπίτι δεν υπάρχουν σαφή όρια και κανόνες, το παιδί δύσκολα δέχεται τη ύπαρξή τους στο σχολείο και στην κοινωνία.
• Όταν οι γονείς δεν βάζουν όρια στο παιδί τους, το εμποδίζουν να γίνει ανεξάρτητο και υπεύθυνο και παράλληλα καλλιεργούν την αίσθηση της παντοδύναμης η οποία το οδηγεί μακροπρόθεσμα σε πολλές απογοητεύσεις στον κόσμο έξω από την οικογένεια που δεν θα μπορεί να τις χειριστεί, καθώς πάντα θα τις χειρίζονταν άλλοι αντί γι’ αυτό.
Ποιες επιπτώσεις έχει η έλλειψη ορίων στους γονείς;
• Όταν οι γονείς δεν βάζουν όρια στα παιδιά τους και τα αφήνουν να κάνουν ό,τι θέλουν και όποτε θέλουν ή βάζουν όρια τα οποία δεν είναι σταθερά, αυξάνεται σταδιακά η έντασή τους και η συναισθηματική φόρτισή τους και συνεπώς κινδυνεύουν να πέφτουν σε παρορμητικές, υπερβολικές και δυσανάλογες τιμωρίες.
• Επίσης αυξάνεται σταδιακά όλο και περισσότερο η ανεκτικότητά τους και δέχονται όλο και πιο πολύ τις παραβάσεις ορίων ή τις ακατάλληλες απαιτήσεις του παιδιού τους.
• Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να κινδυνεύουν να χρησιμοποιούν συναισθηματικού τύπου απειλές («η μαμά θα πεθάνει») για να αντιμετωπίσουν καταστάσεις οι οποίες έχουν φύγει από τον έλεγχό τους.

Πώς πρέπει να βάλουμε τα όρια;
Οι γονείς πρέπει:
• Για να μπορεί ο γονέας να είναι σταθερός, θα πρέπει να είναι ο ίδιος σίγουρος ότι αυτό που κάνει είναι το σωστό. Διαφορετικά, δεν έχει αρκετή πειθώ και το μήνυμα που λαμβάνει το παιδί είναι συγκεχυμένο.
• Οι γονείς πρέπει να λειτουργούν ως ομάδα για να αποφύγουν το «παιχνίδι του καλού και του κακού» έχοντας κοινή τακτική στη συμπεριφορά τους και να μην επιτρέπουν στο παιδί να χειρίζεται τον έναν για να πετύχει αυτό που θέλει και να κάνει τον άλλον να μοιάζει «κακός». Με σταθερότητα στην κοινή απόφαση και την κοινή αντιμετώπιση δείχνουν και στα παιδιά ότι ενδιαφέρονται και οι δύο το ίδιο και ότι έχουν την ίδια γνώμη, πείθοντας ευκολότερα τα παιδιά να προβληματιστούν με το περιεχόμενο της κατάστασης που έχει προκύψει και όχι με το ποιον θα πάρουν με το μέρος τους. Με αυτή την τακτική, οι γονείς αποτελούν ταυτόχρονα πρότυπο για σχέσεις συνεργασίας και όχι αντιπαλότητας, μυστικών και συμμαχιών μέσα στην οικογένεια για τα παιδιά τους.
Τα «καλά» όρια χαρακτηρίζονται από:
• Σταθερότητα
• Τα όρια πρέπει να είναι σταθερά και να τηρούνται πάντα αλλιώς, τα παιδιά δεν συνδέουν τις πράξεις τους με τις συνέπειες και τις ευθύνες που απορρέουν από αυτές, αλλά με τη διάθεση και τη δυσθυμία των γονέων. Θέτοντας σταθερά όρια στο παιδί, οι γονείς καλλιεργούν μακροπρόθεσμα ασφάλεια και σιγουριά σε πρώτη φάση σε σχέση με τους γονείς γιατί μαθαίνει ότι μπορεί να βασίζεται σε αυτούς. Μακροπρόθεσμα το παιδί υιοθετεί την υπευθυνότητα η οποία το καθιστά ικανό να θέτει τα δικά του όρια, να λαμβάνει αποφάσεις αυτόβουλα και γενικότερα να καθορίζει το ίδιο τον εαυτό του.

• Αν τα όρια δεν είναι σταθερά και το παιδί μαθαίνει ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο μπορεί να τα παρακάμψει, οι γονείς κάνουν μελλοντικά την κάθε «προσπάθεια» θέσπισης ορίων πιο επώδυνη για τους ίδιους αλλά και για το παιδί τους. Αφού το παιδί έχει την εμπειρία ότι είναι μέσα στις δυνατότητές του να ξεπεράσει το όριο που έχουν βάλει οι γονείς του, αρκεί να ασκεί μεγάλη πίεση. Θα προσπαθήσει με ακόμα μεγαλύτερη δύναμη και επιμονή να το πετύχει και την επόμενη φορά. Για αυτό, οι γονείς δεν πρέπει να «προσπαθήσουν» να βάλουν όρια, αλλά να είναι πεπεισμένοι και αποφασισμένοι να το κάνουν. Αυτή την εσωτερική στάση θα την περάσουν και στο παιδί τους το οποίο με τη σειρά του αποδέχεται το όριο πιο εύκολα.

• Ακόμα με την σταθερή θέσπιση κανόνων, οι γονείς δεν πρέπει να περιμένουν άμεσα την απόλυτη τήρησή τους από το παιδί. Το παιδί θα δοκιμάσει για αρκετό καιρό αν όντως ισχύει το όριο αυτό όπως θα δοκίμαζε αν είναι γερά και αντέχουν τα μεταφορικά « κάγκελα» που είναι οι γονείς στην «σκάλα ανάπτυξης» του παιδιού. Επίσης οι γονείς πρέπει να λάβουν υπ’ όψη τους ότι ένα παιδί δεν έχει την ίδια συναισθηματική ωριμότητα και την ίδια αναπτυγμένη λογική σκέψη όπως ένας ενήλικας αλλά και ούτε πολλές εμπειρίες ζωής. Το παιδί θα δοκιμάσει πολλές φορές να κάνει αυτό που το ικανοποιεί και θα προσπαθήσει άπειρες φορές να ξεπεράσει τα όρια που του έχουν βάλει οι γονείς του, γιατί λειτουργεί περισσότερο παρορμητικά και συναισθηματικά.

Ακόμα, στις πρώτες εφαρμογές των ορίων τα παιδιά πιθανότατα θα αντιδράσουν πιο έντονα από πριν – θα φωνάξουν , θα κλάψουν και θα επιστρατεύσουν κάθε άσχημο χειρισμό που έχουν στη διάθεσή τους εναντίον των γονέων και θα ξεστομίσουν λόγια τα οποία ξέρουν ότι πληγώνουν («Δεν σε αγαπώ καθόλου», «Θα πάω να βρω άλλη μαμά»). Βέβαια, δεν εννοούν τίποτα από αυτά που λένε, ούτε είναι σε ένα τέτοιο ξέσπασμα σε θέση να ακούσουν τους γονείς τους ή να συζητήσουν το θέμα. Για αυτό το λόγο θα ήταν καλό οι γονείς να αδιαφορήσουν για τη συμπεριφορά τους και να το συζητήσουν μόλις έχει ηρεμήσει η κατάσταση. Στην αντίθετη περίπτωση το μόνο που θα πετύχουν οι γονείς είναι να παρατείνουν την ένταση γιατί η άμεση είσπραξη της προσοχής των γονέων του, λειτουργεί ως ισχυρή ενίσχυση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς του παιδιού.

• Διαύγεια
• Τα όρια πρέπει να είναι ξεκάθαρα, συγκεκριμένα και να εκφράζονται με ευκρίνεια. Το παιδί πρέπει να ξέρει ακριβώς ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και ποια δεν είναι καθώς και πότε, πώς και κάτω από ποιες συνθήκες, περιμένουμε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Οι γονείς πρέπει να εξηγήσουν το συγκεκριμένο όριο που θέτουν στο παιδί όταν έχουν καλή επαφή μαζί του και όχι τη στιγμή που αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο θέμα. Πρέπει να είναι ήρεμοι ,να φροντίζουν να έχουν την προσοχή του παιδιού και να μην υπάρχει ένταση ή ερεθίσματα που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του.
Παράδειγμα:
«Θα σου διαβάσω το παραμύθι αν έχεις βάλει τις πιτζάμες σου και έχεις πλύνει τα δόντια σου μέχρι τις οχτώ η ώρα. Μετά από αυτό δυστυχώς δεν μπορώ να σου διαβάσω το παραμύθι γιατί θα έχει έρθει η ώρα να κοιμηθείς.»
• Στη θέσπιση ορίων, οι γονείς πρέπει να συμπίπτουν τα μη λεκτικά με τα λεκτικά μηνύματα γιατί αλλιώς το παιδί παίρνει ένα «διπλό μήνυμα» που το συγχέει και που κάνει τη συνεργασία σας πιο δύσκολη. Διπλά μηνύματα λαμβάνει το παιδί όταν ο γονέας π.χ. εκφράσει κάποιο όριο με διστακτική φωνή, με ερωτηματικό ή μη σιγουριά, αν η στάση του σώματός του εκπέμπει ανασφάλεια ή αν δεν κοιτάζει το παιδί αλλά κάποιο άλλο άτομο για «συμπαράσταση».
• Όταν οι γονείς βάζουν όρια, πρέπει να τηρούν την αρχή του «εδώ και τώρα» χωρίς αναφορές στο παρελθόν και χωρίς προφητείες για το μέλλον, όπως π.χ. «Και στα προηγούμενα γενέθλια χτυπούσες τα παιδιά» ή «Πότε δεν θα το μάθεις αυτό».
• Όλοι βγαίνουν κερδισμένοι («win-win»)
• Τα όρια λαμβάνουν υπ΄ όψιν τους και σέβονται τις ανάγκες όλων των ατόμων που τα αφορούν. Οι γονείς πρέπει να έχουν ως αρχή να βρίσκουν λύσεις ώστε και οι ίδιοι αλλά και το παιδί να παίρνουν αυτό που θέλουν όπου αυτό είναι δυνατόν ή να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις.
Παράδειγμα:
Ο γονέας θα μπορούσε να επιτρέψει στο παιδί να χρησιμοποιήσει το στερεοφωνικό αφού του δείξει ότι ξέρει να το χειρίζεται σωστά και να συμφωνήσουν κάτω από ποιες συνθήκες (π.χ. σε παρουσία του γονέα) μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Η θέσπιση ορίου πρέπει να συμπεριλαμβάνει επίσης την γνωστοποίηση των συνεπών μη- τήρησής του ορίου, οι οποίες είναι συνήθως απλά η απουσία θετικών συνεπειών, όπως π.χ. η στέρηση του στερεοφωνικού.
• Πρόληψη
Τα όρια πρέπει να θέτονται ώστε να προλαμβάνουν προβλήματα και σε καταστάσεις πριν εμφανιστούν ή πριν χειροτερέψει κάποια κατάσταση.
Παράδειγμα:
«Τώρα που θα πάμε στο πάρτι του Γιωργάκη, περιμένω να ...... Αν θα ….. δυστυχώς θα πρέπει να φύγουμε από το πάρτι.»
• Είναι θετικά
Αποτελεσματικά όρια εκφράζονται με θετικό τρόπο και επικεντρώνονται σε θετικά αποτελέσματα. Εκφράζονται ως υποσχέσεις, προειδοποιήσεις και πληροφορίες και όχι ως απειλές.
Παράδειγμα:
«Αν μαζέψεις τα πράγματα στο δωμάτιό σου ως τις 7 η ώρα, θα έχουμε χρόνο να πάμε μια βόλτα στην πλατεία».
• Συνέπεια
Επιτρέπουμε μια θετική συνέπεια να συμβεί μόνο όταν το παιδί κάνει αυτό που έχουμε συμφωνήσει / ορίσει.
• Όρια ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, το στάδιο ανάπτυξής του και ανάλογα με το χαρακτήρα του
• Τα πολύ μικρά παιδιά (ως 2 ετών περίπου) δρουν κυρίως αυθόρμητα και συναισθηματικά. Δεν έχουν την γνωστική ωρίμανση να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των πράξεών τους, δεν μπορούν να δουν μια κατάσταση από την οπτική γωνία του άλλου και δεν μπορούν να αναθεωρήσουν τις πράξεις τους και να τις τροποποιήσουν όταν έλκονται από κάτι. Σε αυτή την ηλικία, σε μια «ήπια» ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού (π.χ. ελαφρύ σπρώξιμο άλλου παιδιού) η πιο αποτελεσματική αντίδραση είναι η άμεση καθοδήγηση στην επιθυμητή λύση. Ήδη το άλλο παιδί έχει εκφράσει δυσφορία – κάτι που ένα παιδί καταλαβαίνει άμεσα. Αυτό που δεν του είναι κατανοητό είναι το γιατί αυτό το παιδί αντέδρασε κλαίγοντας- μιας και ο σκοπός ήταν η διασκέδαση. Ο γονέας καλό θα ήταν σε αυτή την περίπτωση, να δείξει στο παιδί πώς θα ήταν μια εναλλακτική, θετική συμπεριφορά, π.χ. να χαϊδέψει το άλλο παιδί αντί να το σπρώξει.
Σε επικίνδυνες συμπεριφορές (σκαρφάλωμα σε έπιπλα, δυνατό δάγκωμα εσκεμμένο) ο γονέας πρέπει να πάρει ένα σοβαρό ύφος, να εμποδίσει την επικίνδυνη συμπεριφορά ή να την διακόψει με αποφασιστικότητα, λέγοντας ένα σοβαρό «όχι» και στη συνέχεια να καθοδηγήσει το παιδί σε μια επιθυμητή συμπεριφορά που κατά προτίμηση είναι μια παραλλαγή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς
• Σε παιδιά από 2 ετών η θέσπιση ορίων πρέπει να συνοδεύεται πάντα από μια εξήγηση για τους λόγους για τους οποίους τίθενται. Από 2 1/2 ετών ένα παιδί έχει μεγαλύτερη αίσθηση των συνεπειών των πράξεών του και μαθαίνει να ελέγχει τη συμπεριφορά του, να δέχεται κανόνες, να εκφράζει με υγιή τρόπο τα συναισθήματά του, να είναι σε θέση να αποφύγει κινδύνους και γενικότερα να γίνεται υπεύθυνο.
• Όσο μεγαλώνει το παιδί, τα όρια πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς στο αναπτυξιακό του επίπεδο και να σχετίζονται με τις δυνατότητες που έχει αποκτήσει. Οι γονείς πρέπει να φροντίσουν να δημιουργήσουν όλο και μεγαλύτερα πλαίσια με τα όριά τους στα οποία να κάνει το παιδί επιλογές ανάλογα με την ηλικία του έτσι ώστε να είναι σε θέση στην εφηβεία να πάρει σωστές αποφάσεις και να κάνει επιλογές εποικοδομητικές για τη ζωή του.
• Τα όρια πρέπει να είναι λογικά και όχι υπερβολικά και δεν πρέπει να εμποδίζουν το παιδί στην ανάπτυξη του («όρια στα όρια»). Επίσης οι γονείς πρέπει να αναρωτηθούν αν το συγκεκριμένο ζήτημα είναι ίσως μια ιδιοτροπία τους που πρέπει να αναθεωρήσουν.
• Όρια ανάλογα με την «σοβαρότητα» της κατάστασης
Οι γονείς καλούνται να οριοθετήσουν συμπεριφορές του παιδιού που διαφέρουν στην ένταση, στην σοβαρότητα και στον αντίκτυπο που έχουν στο περιβάλλον και στην εξέλιξή του. Κάποιες συμπεριφορές του παιδιού μπορεί να καταλήγουν σε επικίνδυνες καταστάσεις για το ίδιο το παιδί ή για άλλα άτομα. Άλλες αντιδράσεις μπορεί να φέρουν αναστάτωση μέσα στην οικογένεια και με άλλες μπορεί να διεκδικεί υπερβολικά δικαιώματα για την ηλικία του ή ένα δυσανάλογο ρόλο μέσα στο «σύστημα οικογένεια». Πρέπει λοιπόν οι γονείς να ιεραρχούν τα ζητήματα ανάλογα με την σοβαρότητά τους και τη λειτουργία της οικογένειας και να θέτουν τα όρια ανάλογα.

Αποτελεσματική μέθοδος στην θέσπιση ορίων : «Οι λογικές συνέπειες»
Σε ένα θετικό συναισθηματικό κλίμα δίνουμε, ανάλογα με την ηλικία και την συναισθηματική κατάσταση, στο παιδί επιλογές για να αποφασίσει, προειδοποιώντας το για τις λογικές συνέπειες που θα ακολουθήσουν και το αφήνουμε να υποστεί τις συνέπειες της επιλογής του για τη συγκεκριμένη μέρα.

Παράδειγμα: Σχολικές εργασίες
Το παιδί έχει την
«Επιλογή Α» = Κάνει τις σχολικές εργασίες του σε μια συγκεκριμένη ώρα.
Συνέπειες της επιλογής Α :
• Αναγνώριση και επιβράβευση από τους γονείς και από τους δασκάλους
• Αυτοεκτίμηση και αναγνώριση από τους συμμαθητές
• Ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι
Και την
«Επιλογή Β» = ΔΕΝ κάνει τις σχολικές του εργασίες στη συγκεκριμένη ώρα
Συνέπειες της επιλογής Β :
• Απουσία επιβράβευσης από τους γονείς και από τους δασκάλους
• Μειωμένη αυτοεκτίμηση και αναγνώριση από τους συμμαθητές
• Ενδεχομένως αποδοκιμασία από τους δασκάλους
• Επιπλέον εργασίες για την επόμενη μέρα

Το παιδί επιλέγει την επιλογή Α ή Β γνωρίζοντας τις συνέπειες της κάθε επιλογής. Σε αντίθεση με την τιμωρία το παιδί είναι υπεύθυνο για τις θετικές ή αρνητικές συνέπειες που ακολουθούν και δεν είναι οι γονείς που του τις επιβάλλουν γιατί έχουν την «εξουσία».
Αποτέλεσμα είναι το παιδί να γίνεται υπεύθυνο αφού μαθαίνει να επιλέγει και να δέχεται τη σχέση πράξης και συνέπειας.
Προϋποθέσεις για την ορθή εφαρμογή της μεθόδου αυτής αποτελεί η θετική πρόθεση και όχι η εκδικητικότητα καθώς και η συνέπεια και η σταθερότητα στην εφαρμογή της. Οι συνέπειες πρέπει επίσης να σχετίζονται λογικά με τις πράξεις του παιδιού και να μη είναι άσχετες με αυτές.
Παρόλο της μεγάλης αποτελεσματικότητας της μεθόδου αυτής πολλοί γονείς δυσκολεύονται στην εφαρμογή της. Διακατέχονται από μια διάχυτη ανάγκη να «προστατεύουν» τα παιδιά τους από δυσάρεστες για αυτά συνέπειες των πράξεών τους. Έτσι π.χ. τα «κυνηγούν» για να κάνουν τις σχολικές τους εργασίες και τις κάνουν δικές τους υποχρεώσεις και όχι αυτές των παιδιών στην προσπάθειά τους να φανεί το παιδί τους καλός μαθητής και να μη υποστεί τις αρνητικές συνέπειες (π.χ. η παρατήρηση της δασκάλας) της επιλογής του. Μακροπρόθεσμα γίνονται «μάνατζερ» των παιδιών τους και τους στερούν το βίωμα της σχέσης πράξη – αποτέλεσμα με αποτέλεσμα να εμποδίζουν την ανάπτυξη της υπευθυνότητάς του και γενικότερα της αυτονόμησής τους.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να θέτουμε όρια;
Οι περισσότεροι γονείς παραδέχονται ότι είναι πολύ σημαντικό να θέτουν όρια, εντούτοις δυσκολεύονται να το κάνουν πράξη και μάλιστα με τρόπο σταθερό και αποτελεσματικό.
Οι λόγοι για τους οποίους οι γονείς δυσκολεύονται να βάλουν όρια είναι πολλοί και σύνθετοι και σχετίζονται με τον τρόπο που μεγάλωσαν οι ίδιοι, με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και με την ιδιοσυγκρασία τους. Παρακάτω ακολουθούν κάποιοι λόγοι για τους οποίους δυσκολεύονται οι περισσότεροι γονείς να θέτουν αποτελεσματικά όρια στα παιδιά τους:

• Όταν εργάζονται και οι δύο γονείς, αισθάνονται τύψεις και ενοχές λόγω της απουσίας τους από το σπίτι και το παιδί τους. Για αυτό το λόγο δυσκολεύονται να εφαρμόζουν όρια και κανόνες τις λιγοστές ώρες που βρίσκονται μαζί με το παιδί.
• Πολλοί γονείς έχουν συνδέσει λέξεις όπως «όρια» και «σταθερότητα» με κάτι «κακό». Θεωρούν ότι με το που θα αρνηθούν κάτι στο παιδί τους αυτό θα τους κρίνει άσχημα. Έχουν το άγχος να φαίνονται καλοί γονείς στο παιδί τους και , όσο κι αν είναι αντίθετο στο ρόλο τους, ζητούν την επιβράβευσή του, πολλές φορές χωρίς οι ίδιοι να το συνειδητοποιούν. Έτσι λειτουργούν με βάση το τι θα κάνει τους ίδιους να αισθανθούν καλά.
• Νιώθουν ότι με τα όρια δεν δίνουν χαρά στα παιδιά τους και νιώθουν ενοχές για αυτό.
• Άλλοι γονείς κάνουν όλα τα χατίρια στα παιδιά τους και δεν τους βάζουν όρια γιατί νιώθουν ότι οι δικοί τους γονείς δεν εκπλήρωναν τις επιθυμίες τους και δεν θέλουν να κάνουν το ίδιο στα παιδιά τους.
• Συμβαίνει επίσης για πολλούς γονείς μόνη επιβεβαίωση στη ζωή τους να είναι τα παιδιά τους. Όταν τα βλέπουν έστω και στιγμιαία χαρούμενα αισθάνονται σημαντικοί και νιώθουν ότι «κερδίζουν» τα παιδιά τους. Έτσι, η υποχώρησή τους γίνεται γιατί περιμένουν το αντάλλαγμα, που στο μυαλό τους ισοδυναμεί με ευγνωμοσύνη, αλλά και αίσθημα υποχρέωσης από τη μεριά των παιδιών. Δυστυχώς όμως, οι συνέπειες της παραπάνω στάσης των γονέων είναι εντελώς αντίθετες από τις αναμενόμενες. Τα παιδιά , ακριβώς επειδή έχουν μάθει ότι μετά από κάθε πίεση και ψυχολογικό εκβιασμό που θα ασκήσουν στους γονείς θα πετύχουν αυτό που θέλουν , θεωρούν τα πάντα δεδομένα. Έτσι, όχι μόνο δε δείχνουν ευγνωμοσύνη στους γονείς, αλλά αδυνατούν και να εκτιμήσουν αυτά που τους προσφέρουν.
• Πολλές φορές οι γονείς δεν «αντέχουν» να είναι σταθεροί και το να ενδίδουν εκείνη τη στιγμή είναι η πιο «εύκολη» λύση την οποία όμως μακροπρόθεσμα πληρώνουν πολύ ακριβά.

Η θέσπιση ορίων λοιπόν από τους γονείς, όσον αφορά τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους είναι πολύ σημαντική. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή, διότι αν δε γίνει με το σωστό τρόπο, στη σωστή στιγμή ή αν δοθούν λανθασμένα όρια ή ακόμη αν αυτά δεν τηρηθούν, τότε όχι μόνο δεν θα επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά θα υπάρξουν και αρνητικές επιπτώσεις, τόσο στα ίδια τα παιδιά αλλά και γενικότερα στην οικογένεια.